«Қоңыр» сөзі тек түс атауымен шектелмейді; оның коннотациялары халық өмірінің көптеген аспектілерін береді. Түс ретінде тыныштықтың, жылылықтың, қауіпсіздіктің, ал тұрмыста байсалдылықтың, сыпайылықтың белгісі. Қолданбалы өнерде қоңыр түс дәстүрлі ағаш жиһаздың табиғи түсі болып табылады, ол уақыт өте келе тыныштық, тұрақты күй сезімін береді.
Сонымен қатар, ашық қоңыр түс саздың табиғи түсі болып табылады, ол қазақ қышшылары арасында қасиетті мағынаға ие және Жермен (Жер-Ана) байланысты. Бұл киіз үйді жабуға қолданылатын жүннің/киіздің табиғи түсі.
Тікелей мағынадан басқа «жағымды сарғыш-қоңыр түс» сабақтас мәндерге ие, яғни оның түсіндірмесі көп мағыналы. Бұл дыбыстық (дыбыс, дауыс), есту («естуге жағымды»), тікелей түсті бейнелеу және құбылысқа деген көзқарас болуы мүмкін. Мамандардың пайымдауынша, қазақ музыкасындағы «қоңыр дауыс» – обертонға қанық, ерекше тембр. Бұл тембр түпнүсқаға бара-бар табиғи ішекті қазақ домбырасына тән.
Көбінесе бұл термин қарым-қатынасты немесе құбылысты білдіру үшін қолданылады: «ағайынды қоңыр қаз», яғни ағайындарды немесе жақын туыстарды білдіреді; сондай-ақ «қарапайым», «өзімен өзі» деген мағынаны білдіретін «қоңыр қаз». Кейде табиғат құбылыстары «қоңыр салқын» немесе «қоңыр жел» терминдері арқылы сипатталады, мұнда біріншісі түнгі салқындықты, екіншісі – жеңіл күзгі самалды білдіреді.Әлемдік мәдениетте қоңыр түс қазақтағыдай жарқын көрінбейді: христиандықта бұл топырақтың түсі, күз, қайғы-мұң, кішіпейілділік пен кедейліктің нышаны.
